Bàn thắng vàng là gì và Luật bàn thắng vàng bị bãi bỏ khi nào

1. Bàn thắng vàng là gì?

Bàn thắng vàng là luật thi đấu được áp dụng trong bóng đá và những môn thể thao khác như bóng bầu dục, bóng vợt, khúc côn cầu trên sân và khúc côn cầu trên băng. Luật này được đưa ra để xác định đội giành chiến thắng trong hiệp phụ khi tỷ số hòa trong những hiệp thi đấu bình thường. Đây cũng được xem là loại “cái chết bất ngờ” mang lại sự kịch tính, hồi hộp cho người xem và cả người trong cuộc.

Theo luật bàn thắng vàng, khi bất kỳ đội nào ghi bàn thắng trước thì trận đấu sẽ kết thúc. Luật này ra mắt từ năm 1993 và hiện nay không còn được áp dụng. Cũng từng có thời điểm luật “bàn thắng bạc” đóng vai trò thay thế cho luật bàn thắng vàng.

2. Lịch sử luật bàn thắng vàng

Thể thức thi đấu bàn thắng vàng được áp dụng vào những năm 1970 ở các giải bóng đá chuyên nghiệp Bắc Mỹ. Tuy nhiên đến năm 1993, FIFA đặt tên cho luật này là “bàn thắng vàng” để thay cho một thuật ngữ khác là “cái chết bất ngờ”, thuật ngữ được cho là có hàm ý tiêu cực.

Trong một trận đấu bóng đá, nếu hai đội hòa nhau sau 90 phút thi đấu ở 2 hiệp chính thì sẽ bước vào 2 hiệp phụ, mỗi hiệp diễn ra trong 15 phút. Nếu bất kỳ đội nào ghi bàn thắng trước trong hiệp phụ thì trận đấu sẽ kết thúc ngay lập tức và đội ghi bàn giành chiến thắng, nếu không có bàn thắng trong hiệp phụ thì hai đội bước vào loạt sút luân lưu 11m.

Luật bàn thắng vàng xuất hiện lần đầu tiên tại Vòng chung kết Euro 1996, tiếp theo là những giải đấu lớn sau đó gồm World Cup 1998, Euro 2000, World Cup 2002. Bàn thắng vàng đầu tiên được ghi nhận là trận đấu giữa Australia gặp Uruguay tại tứ kết giải vô địch trẻ thế giới 1993 (tiền thân của giải FIFA U20 World Cup)

Tại Euro 1996, Oliver Bierhoff giúp đội tuyển Đức đánh bại CH Czech trong trận chung kết nhờ bàn thắng vàng được ghi ngay ở phút 95. Còn tại World Cup, Laurent Blanc là người đầu tiên ghi được bàn thắng vàng trong chiến thắng 1-0 trước Paraguay tại vòng 1/8 World Cup 1998. Trong trận chung kết Euro 2000, David Trezeguet ghi bàn thắng vàng vào lưới đội tuyển Italia. Qua đó, giúp Pháp trở thành đội đầu tiên vừa giữ chức vô địch World Cup và Euro sau Tây Đức năm 1974.

Luật bàn thắng vàng được áp dụng lần cuối tại World Cup vào năm 2002, bàn thắng vàng cuối cùng được ghi bởi Ilhan Mansiz trong trận Thổ Nhĩ Kỳ thắng Senegal 1-0 tại vòng tứ kết. Tuy nhiên, bàn thắng vàng cuối cùng trong lịch sử các giải đấu lớn được ghi nhận hởi Nia Kunzer của đội tuyển Đức khi đánh bại Thụy Điển 2-1 trong trận chung kết giải bóng đá nữ vô địch thế giới năm 2003.

3. Luật bàn thắng vàng bị gỡ bỏ khi nào?

Việc áp dụng luật bàn thắng vàng và cả bàn thắng bạc đều bị đánh giá là thử nghiệm thất bại. Nhất là bàn thắng vàng khi các đội không chơi tấn công chủ động mà thay vì đó lại mang đến lối đá mang đậm tính thận trọng. Ngoài ra là những phản ứng tiêu cực từ chính đội bị thủng lưới trước dẫn đến việc đội bóng đó để thất bại chung cuộc.

Vào tháng 2/2004, Ủy ban Bóng đá Quốc tế (IFAB) thông báo rằng cả luật bàn thắng vàng và bàn thắng bạc đều bị gỡ bỏ khỏi Luật thi đấu bóng đá sau Giải bóng đá Euro 2004. Kể từ World Cup 2006, FIFA cũng khôi phục lại một số quy tắc như sau 90 phút thi đấu chính thức hai đội hòa nhau thì sẽ thi đấu 2 hiệp phụ, mỗi hiệp 15 phút. Nếu hai đội tiếp tục hòa nhau, trận đấu sẽ chỉ được phân định thắng thua trên chấm luân lưu.

4. Những bàn thắng vàng đáng nhớ nhất lịch sử

• David Trezeguet: Pháp 2-1 Italia (Euro 2000)
• Oliver Bierhoff: Đức 2-1 CH Czech (Euro 1996)
• Ahn Jung-hwan: Hàn Quốc 2-1 Italia (World Cup 2002)
• Ilhan Mansiz: Thổ Nhĩ Kỳ 1-0 Senegal (World Cup 2002)
• Laurent Blanc: Pháp 1-0 Paraguay (World Cup 1998)
• Henri Camara: Senegal 2-1 Thụy Điển (World Cup 2002)
• Thierry Henry: Pháp 1-0 Cameroon (FIFA Confederations Cup 2003)
• Delfi Geli (phản lưới nhà): Liverpool 5-4 Deportivo Alaves (Chung kết UEFA Cup 2000-01)

5. Sự ra đời và thay thế của bàn thắng bạc

Ở mùa giải 2002-03, UEFA công bố luật mới được gọi là “bàn thắng bạc”. Luật này áp dụng nếu đội dẫn bàn trước sau khi kết thúc 15 phút đầu tiên của hiệp phụ thứ nhất thì đó là đội giành chiến thắng. Khác với “bàn thắng vàng” một chút khi trận đấu không kết thúc ngay sau khi có bàn thắng. Khi đó, việc áp dụng luật bàn thắng vàng hay bàn thắng bạc sẽ tùy vào ban tổ chức của giải đấu đó.

Vào ngày 27/8/2003, Tomas Galasek ghi bàn giúp Ajax đánh bại Grazer AK 2-1 tại vòng sơ loại Champions League mùa 2003-04 sau khi hai đội hòa nhau 1-1 trong 90 phút thi đấu chính thức. Chưa đầy 1 năm sau, cũng chính Galasek lại góp mặt nhưng khi đó đội bóng của ông là đội tuyển CH Czech để thua Hy Lạp 1-0 ở bán kết Euro 2004 khi Traianos Dellas ghi bàn ở những giây cuối trong hiệp phụ đầu tiên.